Historia szkoły

Położenie geograficzne

Oszczepalin powstał na terenie określonym przez geografów Wysoczyzną Łukowską. Wieś należy do gminy Wojcieszków, która położona jest na terenie Mezoregionu geograficznego Równiny Łukowskiej. Rzeźba terenu jest płasko-równinna, poprzecinana nielicznymi obniżeniami.

Rys historyczny     

Początki istnienia Oszczepalina sięgają XII w. Historię tej miejscowości można znaleźć  nie  tylko w źródłach archiwalnych, ale również we wspomnieniach mieszkańców przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Miejscowość ta była wiejską osadą położoną wzdłuż rzeki Małej Bystrzycy wpadającej do Tyśmienicy. Zabudowania ciągnęły się wśród otaczających od zachodu lasów i tworzyły małą przerwę, która dała nazwę wsiom Oszczepalin A i Oszczepalin B. Rzeka Bystrzyca stanowiła dla mieszkańców Oszczepalina wielkie dobrodziejstwo. Nad rzeką w tamtych czasach budowano wodne młyny i zakładano pastwiska do wypasu i hodowli bydła. Z przekazów ustnych  i z archiwalnych źródeł dowiadujemy się, że w XII i XIII w, tu gdzie obecn ie położony jest Oszczepalin A i B, Zofijówka  i Dąbrowa istniało miasto Rudno, posiadające wówczas kościół i parafię.Miasto było często nękane najazdami Tatarów, Litwinów, Jadźwingów i Prusaków. To doprowadziło do całkowitego zniszczenia Rudna, które już nigdy nie powróciło do dawnej świetności. Na zgliszczach spalonego miasta powstała wieś Oszczepalin, której nazwa składa się z dwóch członów (oszczep + alin) i pochodzi od tragicznego zniszczenia dawnej osady „oszczepem, mieczem oraz paleniem”. Historię tę potwierdzają okoliczni mieszkańcy, którzy podczas prac na roli „wyrywali” szczątki obwarowań, co świadczy, że w tym miejscu musiało istnieć grodziszcze. Istnieją także wzmianki o napadach  i spustoszeniach dokonywanych w XIV wieku przez Tatarów i Litwinów.

Dowodem tych ogromnych zniszczeń w tym czasie może być dokument Biskupa krakowskiego Bodzantego. On to w 1359 roku uwalnia ziemię łukowską od płacenia dziesięcin* na okres 30 lat          z powodu całkowitego zniszczenia.

Od roku 1417-1418 Oszczepalin jest własnością szlachecką Jakuba Ryzgi. Następni właściciele to: Jan Ryzga syn Jakuba i sędzia z Łukowa, Jan Oszczepalski, który w latach 1464-1465 otrzymał od Kazimierza Jagiellończyka 10 łanów** Dąbrowy nad rzeką Czarną, Oszczepalin na szerokości między Hordzieżą i Talczynem. Na podstawie źródeł archiwalnych można również wywnioskować, że nazwa majątku ziemskiego Oszczepalin pochodzi od nazwy osobowej dziedzica Jana Oszczepalskiego.

Historia szkolnictwa

Szkolnictwo w latach 1918-1932

Po odzyskaniu niepodległości państwo polskie stanęło wobec konieczności budowy nowego systemu oświaty szkolnej. Dla narodu, który przez dziesiątki lat był pozbawiony własnej państwowości oraz był podzielony i dyskryminowany, budowa własnego szkolnictwa stanowiła zadanie ogromnej wagi państwowej i nie cierpiącej zwłoki. Było to przedsięwzięcie bardzo trudne, zarówno ze względu na warunki ekonomiczne wyzwolonego kraju, jak i na możliwości kadrowe. Warunkiem realizacji polityki oświatowej w niepodległym państwie była konsolidacja władzy szkolnej i ujednolicenie zarządzania szkolnictwem. Zalążkiem władzy oświatowej stał się Departament Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, który powstał w Warszawie w styczniu 1917 roku, a już w grudniu tego samego roku przekształcił się w Ministerstwo Wyznań Religijnych          i Oświecenia Publicznego( WR i OP).

Ministerstwo to początkowo działało tylko na terenach Królestwa Kongresowego, a po odzyskaniu niepodległości również na terenach dawnego zaboru austriackiego i niemieckiego. Podstawy prawne systemu szkolnictwa i zarządzania szkolnictwem w całym kraju stworzyła ustawa z 4 VI 1920 roku.

„O tymczasowym ustroju władz szkolnych”. Powierzała ona ministrowi WRiOP kierownictwo naczelne i nadzór nad wychowaniem publicznym w całej Rzeczpospolitej. Dla celów administracyjnych polecono ministrowi stworzyć okręgi szkolne na czele których, postawiono kuratorów mianowanych przez Naczelnika Państwa. Kuratorium okręgu szkolnego jako władza drugiej instancji pełniło nadzór i kontrolę nad szkolnictwem powszechnym. W okręgach powstały władze pierwszej instancji, które nadzorowały i opiekowały się szkołami powszechnymi i przedszkolami oraz koordynowały poczynania różnych instytucji i organizacji w zakresie oświaty pozaszkolnej. Były to tzw. Rady Szkolne Powiatowe, czyli odpowiednik działającej już wcześniej na ziemiach byłego Królestwa Polskiego – Rad Szkolnych Okręgowych (przepisy z sierpnia 1917r.), gdyż społeczeństwo pozbawione w okresie niewoli szkoły polskiej przychylnie odnosiło się do spraw oświaty.

W okresie I wojny światowej w Oszczepalinie funkcjonowała szkoła jednoklasowa. Na terenie gminy Wojcieszków pod koniec 1917 roku istniało jeszcze siedem szkół, które utrzymywane były                       z podatków mieszkańców***  i tworzyły sieć szkolną gminy. W jej skład weszły: Oszczepalin, Wojcieszków, Wola Burzecka, Bystrzyca, Kolonia Ciężkie, Kolonia Bystrzyca, Burzec, Wola Bobrowa. Jednostkami czuwającymi nad organizacją pracy szkół w gminach były dozory szkolne powołane na mocy przepisów określonych ustawą z 4 VI 1920 roku. Bezpośrednia troska o funkcjonowanie każdej ze szkół leżała w gestii opieki szkolnej, która miała troszczyć się o rozwój szkoły i sprawować nad nią nadzór. W skład każdej opieki szkolnej wchodzili: opiekun główny, kierownik szkoły, osoba duchowna nauczająca religii oraz jeden lub dwóch mieszkańców wybranych przez zebranie gromadzkie. Najważniejszym zadaniem stojącym przed wszystkimi szczeblami oświaty w Polsce było zjednoczenie szkolnictwa wszystkich zaborów i wprowadzenie na terenie całego kraju jednolitych zasad organizacyjnych.

Wprowadzone w latach 1911-1922 akty prawne odegrały ważną rolę w uporządkowaniu organizacji szkolnictwa na terenie tworzącego się państwa oraz stanowiły zręby i podstawy szkolnictwa powszechnego. Pierwsze dekrety o „Obowiązku szkolnym”, „ O kształceniu nauczycieli szkół powszechnych w Państwie Polskim”, a także ustawy o budowie i zakładaniu szkół odegrały ważną rolę w rozwoju szkolnictwa powszechnego. Po odzyskaniu niepodległości zasady obowiązku szkolnego zostały ustalone przez dekret z 27 II 1918 roku „ O obowiązku szkolnym” wydanym przez Naczelnika Państwa. W tego dekretu kształcenie w zakresie szkoły powszechnej jest obowiązkowe dla wszystkich dzieci od 7 do 14 lat. Tam gdzie nie było szkół siedmioklasowych zalecano tworzenie 4-5 klasowych z obowiązkową nauką uzupełniającą dwu lub trzyletnią. Dekret ten określił formy kontroli obowiązku szkolnego i ustalił zasady odpowiedzialności prawnej. W opisywanym dekrecie nałożono na gminy obowiązek zakładania szkół powszechnych w każdej miejscowości, w której było co najmniej 40 dzieci w wieku 7-14 lat, a w przypadku, gdy liczba ich była niewystarczająca tworzono wspólną szkołę działającą w obwodzie, którego promień nie mógł przekroczyć 3 kilometrów. Pomyślnym okresem dla rozwoju szkolnictwa były lata 1922-1928, jednak na wsi przeważającym typem szkoły była niepełna szkoła powszechna o jednym, dwóch nauczycielach. Stopień organizacji szkoły zależał od liczby dzieci w wieku szkolnym zamieszkujących w obwodzie. Jeżeli liczba ta nie przekroczyła 60 dzieci, szkoła była jednoklasowa z jednym nauczycielem. Przy liczbie 61-100, dwuklasowa z dwoma nauczycielami. Jeżeli uczęszczało do szkoły 101-150 dzieci szkoła stawała się trzyklasową szkołą z trzema nauczycielami itd., Przy liczbie 300 dzieci organizowano siedmioklasową szkołę z siedmioma i więcej nauczycielami. Szkoła  w Oszczepalinie do roku 1926 była placówką jednoklasową, o jednym nauczycielu, a kierownikiem szkoły była Eugenia Kruczkowska. W roku 1925r. do szkoły uczęszczało 60 uczniów, którzy uczyli się w trzech oddziałach. Promowanych do następnego oddziału zostało 51osób. Postępy w nauce oceniane były z następujących przedmiotów: religii, języka polskiego, rachunków z geometrią, rysunków, robót, śpiewu, gry i gimnastyki. Oprócz tego oceniano również: pilność  i zachowanie. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 7 XI 1927 roku, rok szkolny dzielił się na dwa na dwa półrocza: pierwsze od 1 września do 30 stycznia, drugie od lutego do końca czerwca. Każde półrocze dzieliło się na dwa okresy. W roku 1926 liczba dzieci uczęszczających do szkoły znacznie wzrosła i to doprowadziło do utworzenia dwuklasowej szkoły powszechnej z dwoma nauczycielami.

              Stopień organizacyjny Publicznej Szkoły Podstawowej w Oszczepalinie

                                                       w latach 1925-1937.

Funkcjonowanie szkoły w czasie II wojny światowej

Ponad dwudziestoletnie wysiłki mające na celu udoskonalenie systemu oświaty w niepodległej Polsce zostają przerwane 1 września 1939 roku. W dniu, którym tradycyjnie miał się rozpocząć nowy rok szkolny. Niemcy hitlerowskie napadają na Polskę. Rozpoczyna się II woja światowa. W wyniku zaistniałych okoliczności większość budynków szkół wypełnili nie uczniowie polscy, a żołnierze niemieccy, którzy przy okazji niszczyli wszystko to, co znajdowało się na szkolnym terenie. Działania okupanta zmierzały do tego, aby zniszczyć dorobek kultury narodu. Realizując swoje plany zamykali wszystkie szkoły średnie i wyższe, a w szkołach podstawowych usunęli naukę historii i geografii.

Zabroniono także nauki z podręczników do języka polskiego. Zakazem nauczania objęto więc przedmioty zawierające treści patriotyczne. Odbierając podręczniki do nauki tych przedmiotów oraz środki dydaktyczne chciano przede wszystkim zatrzeć wszystkie ślady wiedzy o Polsce. Szkoły powszechne zostały zobowiązane do prenumeraty czasopisma „Ster” dla 50% uczniów każdej klasy, które zgodnie z życzeniem Niemców miało zastąpić wycofane podręczniki. W ocenie nauczycieli Polaków poziom czasopisma był bardzo niski.

Wolą Niemców było, aby szkoła powszechna udzielała tylko wiadomości podstawowych z zakresu rachowania, czytania i pisania. Warunki życia w kraju w czasie okupacji: terror okupanta, represje         i aresztowania nauczycieli przyczyniały się do obniżenia poziomu nauczania. Rodzice bali się posyłać swoje dzieci do szkoły tak w Oszczepalinie jak i w innych miejscowościach, ponieważ dzieci mogły być porwane i wywiezione na roboty. W czasie okupacji nauczycielami w Oszczepalinie było małżeństwo Władysława i Stanisław Nowakowie. Sytuacja w szkolnictwie pogorszyła się kiedy w 1940r. niemieckie władze oświatowe w Generalnej Guberni poleciły zwolnić około 100 nauczycieli w każdym powiecie. Zaczęto od zwolnienia nauczycielek, których mężowie też byli nauczycielami. W Oszczepalinie doszło do zwolnienia żony Władysława Nowaka. Na miejsce zwolnionych nauczycieli przyjmowano do pracy osoby z obszarów przyłączonych do III Rzeszy Niemieckiej.

W roku 1941 z powodu epidemii tyfusu przerwano naukę w szkole. Inną przyczyną były dodatkowe zajęcia dla nauczycieli niezwiązane z zawodem, udział w tych zajęciach uniemożliwiał pracę w szkole.

Zajęcia w tym czasie odbywały się w prywatnych domach. Lokale szkolne mieściły się u Jana Osiala, Janiny Izdebskiej. Szkoła dysponowała trzema lokalami w których uczyło się 130 uczniów po 43 uczniów na lokal. Warunki lokalowe nie były najlepsze, często dokuczało zimno.

Dezorganizacja szkolnictwa publicznego wywołana wybuchem wojny spowodowała przerwy w lekcjach i pracy całej szkoły, a także zrodziły praktykę lekcji w tajnych kompletach. W ten sposób nauczyciele polscy chcieli eliminować nakazy władz okupacyjnych dążących do obniżenia poziomu szkolnictwa. Występowały dwa nurty tajnego nauczania: zorganizowany i niezorganizowany.

Zajęcia w Oszczepalinie odbywały się w domach prywatnych, a prowadzone były przez Władysława Nowaka na poziomie szkoły powszechnej. Tajną naukę rozpoczęto w chwili, gdy stało się jasne, że Niemcy nie pozwolą realizować przedwojennego materiału. Zajęcia prowadził kierownik szkoły Władysław Nowak, który często łamał zakazy Niemców przynosząc do szkoły polskie czytanki, podręczniki do historii, geografii, z których uczyła się młodzież. Na ławkach uczniów w obawie przed pojawieniem się Niemców leżały czasopisma „Stery”, podręczniki polskie, po lekcji chowano pod podłogą.

Nauczyciele na terenie powiatu łukowskiego odegrali ważną rolę w tworzeniu i organizacji Batalionów Chłopskich. Pierwszym komendantem BCh w powiecie był Wacław Tuwalski, kierownik szkoły powszechnej w Woli Osowińskiej. Aktywnym działaczem, który należał do tej organizacji był także kierownik szkoły w Oszczepalinie Władysław Nowak. Inną organizacją do której należeli nauczyciele były Narodowe Siły Zbrojne. Brak jest dokładnych danych kto należał do tej organizacji, gdyż po wojnie wobec członków NSZ były stosowane surowe represje.

Podczas wojny nauczyciele jak i inni Polacy narażeni byli na prześladowania, jednak wola walki i przetrwania dawała ludziom siłę do wypełniania obowiązku patriotycznego i moralnego wobec Polski. Ta myśl o wolnej Polsce pozwoliła dotrwać do końca wojny.

Tuż po wojnie rozpoczęto w Oszczepalinie prace organizacyjne, które miały umożliwić stworzenie sprzyjających warunków do pracy w szkole. Odbudowa szkolnictwa pociągnęła za sobą reformę systemu szkolnego. W połowie września 1944r. wydano dokument „Wytyczne organizacji publicznych szkół powszechnych w roku szkolnym 1944/45”. Celem tej reformy było wyrównanie strat poniesionych podczas okupacji oraz złagodzenie skutków wadliwego systemu przedwojennego, który najbardziej godził w polską wieś. Dokument ten był próbą reformy szkolnictwa powszechnego   i miał na celu wprowadzenie do szkół wiejskich jednakowego programu i klas jednorocznych. Zaś        w instrukcji o organizacji szkolnictwa w roku 1946/47 położono nacisk na powszechność nauczania podstawowego dla wszystkich uczniów na tym samym poziomie.

W roku 1948 kierownikiem szkoły został Stefan Koślacz, który pracował razem z żoną Eugenią do 1952. Od Września 1952r. kierownictwo obejmuje Józwik Jerzy zamieszkały w Rudzie Serokomskiej. Nauka nadal odbywała się w wynajętych izbach od mieszkańców; w Oszczepalinie Pierwszym u Bronisława Latocha, Aleksandra Latocha, Jana Osika i Janiny Izdebskiej. Warunki pracy szkoły były ciężkie, klasy były przepełnione, brak prądu.

Rok szkolny 1954/55 uroczyście rozpoczął nowy kierownik szkoły Klimiuk Władysław. Nauka w tym roku szkolnym odbywała się w wynajętych lokalach w Oszczepalinie Drugim u Izdebskiej Bronisławy, Hieronima Bąk, Petroneli Gusek. Wówczas uczniowie zbierali makulaturę i butelki. Zgromadzone fundusze szkoła przekazała na odbudowę Warszawy.

W roku 1956 funkcję kierownika szkoły objął Eugeniusz Warpas i piastował ją do 1958r. Nowy kierownik energicznie zabrał się do pracy. Ludność Oszczepalina i pobliskich okolic, Zofijówki, Dąbrowy widząc ciężkie warunki lokalowe zaczęła myśleć o budowie szkoły. Na wspólnym zebraniu rodzicielskim został powołany Społeczny Komitet Budowy Szkoły, a jego przewodniczącym został Stanisław Wawrzecki mieszkaniec Oszczepalina Pierwszego. Wyłoniony komitet zajął się zbiórką pieniędzy od mieszkańców wsi i dokonał pomiarów gruntów po dziedzicu Krzemińskim. Zakupiono starą podworską oborę z cegły w Woli Osowińskiej, dokonano jej rozbiórki. Cegły zawieziono na plac budowy w Oszczepalinie Drugim. Zakupiono także wapno, cement i inne materiały budowlane, a wszystko za społeczne fundusze pieniężne zebrane od mieszkańców. Duże poparcie finansowe przy budowie szkoły mieszkańcy uzyskali od władz powiatu łukowskiego, gdzie przewodniczącym Prezydium Powiatowej Rady Narodowej był Zdzisław Gomoła pochodzący z Woli Osowińskiej. Każdy uczeń, nauczyciel czy mieszkaniec wsi myślał o nowej szkole. W kraju zaś zostało rzucone hasło: „1000 szkól na 1000 lecie” Państwa Polskiego. Zaczęto zbierać od każdego rolnika składkę roczną od dochodów na Społeczny Fundusz Budowy Szkół (SFBS). W roku 1958 także nauczyciele włączyli się do akcji zbiórki na (SFBS) zorganizowali zabawę choinkową dla dzieci, młodzieży oraz mieszkańców wsi, a zebrane pieniądze przekazano na budowę szkoły. W tym roku szkolnym została nasilona akcja SFBS ze strony nauczycieli. Pod nadzorem kierownika szkoły, którym wówczas był Walerian Kasak zorganizowano zebranie rodziców. Na zebraniu tym ludność uchwaliła dobrowolną zbiórkę pieniędzy w sumie 40-50 zł na zalanie fundamentów pod przyszłą szkołę. Jak widzimy ludzie zrozumieli i widzieli potrzebę budowy nowej szkoły, o czym świadczyła ich nieustanna pomoc. W tym czasie wychodzi zarządzenie władz oświatowych o zdjęciu krzyży z pomieszczeń lekcyjnych. Zarządzenie to należało wykonać w czasie wakacyjnego remontu szkół (malowania i bielenia ścian izb lekcyjnych). Jak dowiadujemy się ze spisanych wspomnień byłego dyrektora szkoły rodzice o tym zarządzeniu zostali powiadomieni na zebraniu. Nad realizacją tego zarządzenia czuwał wówczas Urząd Bezpieczeństwa Narodowego i dlatego nikt nie odważył się protestować, aby nie być wezwanym na przesłuchania do Łukowa…. W prywatnej izbie lekcyjnej u Pauliny Izdebskiej krzyż wisiał przez cały czas użytkowania tej sali.

Miejscowość Oszczepalin A i Oszczepalin B przechodziły kilkakrotnie zmiany administracyjne w ramach gmin i powiatów. I tak w latach 1953-54 należały do gminy Wojcieszków, następnie w ramach reorganizacji i powstania Rząd Narodowych w roku 1954 wieś Oszczepalin A należała Gromadzkiej Rady w Wojcieszkowie, zaś Oszczepalin B do Gromadzkiej Rady w Woli Osowińskiej. W 1958 odłączono obie wsie od powiatu łukowskiego i włączono do powiatu radzyńskiego co spotkało się z dużym niezadowoleniem i rok później obie wsie należały do powiatu łukowskiego.

Wracając do spraw budowy szkoły należy podkreślić, że w styczniu 1963 roku doszło do spotkania władz powiatowych w osobach: I sekretarza KP PZPR Jana Łukasika i Edwarda Sójki oraz inspektora szkolnego Stefana Bartkiewicza, którzy na zebraniu otwartym podsunęli mieszkańcom następującą myśl cyt: „ jeśli zbierzecie od mieszkańców Oszczepalin A i Oszczepalina B w przeciągu pięciu dni tj. do 10 stycznia 1963 roku określoną kwotę i zameldujecie o tym władzom powiatowym, to w bieżącym roku zostanie rozpoczęta budowa szkoły przez państwo w waszej miejscowości”. Mieszkańcy oczywiście bardzo poważnie podeszli do realizacji tego postanowienia. W ciągu pięciu dni nie szczędząc trudu miejscowe nauczycielstwo na czele z sołtysem Wacławem Burdachem, Stanisławem Kłodą i Władysławem Wawerkiem do dnia 10 stycznia 1963 roku zebrali określoną sumę pieniędzy. Prace przy budowie szkoły rozpoczęły się 1 czerwca 1963 roku. Do końca roku szkolnego tj. do 30 czerwca 1963r. stanął parter budynku. Budowa postępowała bardzo szybko bez żadnych przerw, a kierownikiem budowy był Pióro Ryszard z Międzyrzeca Podlaskiego. Zimą 1963 roku wykonywano prace wewnątrz budynku.

We wrześniu 1964 roku odbyło się w Oszczepalinie uroczyste oddanie do użytku budynku szkolnego  i gospodarczego. W związku z tym nowy rok szkolny rozpoczął się na sali gimnastycznej nowej szkoły. Kierownikiem szkoły był nadal Walerian Kasak. Dla ułatwienia pracy i realizacji programu nauczania sprowadzono do szkoły wiele pomocy dydaktycznych i sprzętu szkolnego. Wykonano prace porządkowe przy oczyszczaniu terenu szkolnego z gruzu, budowano chodniki.

W latach 1956-1967 szkoły otrzymywały pomoc żywnościową z darów Polonii Amerykańskiej „Care”. Były to produkty takie jak: masło, olej, mąka z których komitet rodzicielski przygotowywał dla dzieci drugie śniadanie. Także Wydział Oświaty w Łukowie przyłączył się do akcji dożywiania i w tym celu ofiarował dla szkoły w Oszczepalinie kwotę w wysokości 500zł.

Duże znaczenie miały dla mieszkańców wsi i okolic kursy organizowane w latach 1960-70. Były to kursy oświaty dorosłych w zakresie siedmiu klas szkoły podstawowej. W 1965 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Łukowie skierowało pismo do kierownika szkoły Waleriana Kasaka i mianowało go Przewodniczącym Państwowej Komisji Egzaminacyjnej dla ekstremistów przy Szkole Podstawowej w Oszczepalinie. W kursach mogli uczestniczyć wszyscy mieszkańcy Oszczepalina i okolic, którzy złożyli odpowiednie dokumenty min. świadectwo ukończenia VI klasy szkoły podstawowej i wyciąg z aktu urodzenia. Warunkiem ukończenia kursu było złożenie egzaminu końcowego. W roku 1965 taki egzamin z oceną pozytywną ze wszystkich przedmiotów złożyło 29 osób. Nauczycielami, którzy prowadzili kursy oświaty dorosłych w latach 1960-70 były następujące osoby: Krystyna Futera, Alina Wójcik, Zofia Kłoda, Stefan Latoch, Krystyna Latoch, Leokadia Grabias, Edward Jawoszek, Maria Mroczek, Teresa Domaszewska, Krystyna Machnio. Otrzymanie świadectwa klasy siódmej dawało możliwość dalszego kształcenia się  i zdobywania zawodu.

                    Tabela przedstawia ilość osób uczestniczących w kursach oświaty dla dorosłych

                                                        w poszczególnych latach.

                         Kadra kierownicza Szkoły Podstawowej w Oszczepalinie

                                                         w latach 1920-2000